Onder de huidige 22 miljoen Roemenen leven grote minderheden. Het bekendst zijn de ongeveer 1,5 miljoen Hongaren en de 0,4 tot 4 miljoen Roma. Deze Roma of Rroma zijn bijzondere mensen – om andere redenen dan u misschien denkt. Wat maakt ze zo bijzonder?

Roma en de Roemenen
Roma is een verzamelnaam voor tientallen subgroepen. Afhankelijk van de criteria zijn er officieel 0,4 miljoen en officieus wel 4 miljoen Roma in Roemenië. Oorspronkelijk afkomstig uit streken in India en Pakistan, zijn ze sinds het jaar 1000 wereldwijd verspreid geraakt. Dat er veel Roma in Roemenië wonen, ligt erg gevoelig. Er is veel discriminatie en geweld. President Băsescu diende in 2010 een wetsvoorstel in om Roma voortaan te betitelen als zigeuners, zodat men in het buitenland niet zou denken dat alle Roemenen Roma zijn. De Roma hebben in 1974 echter al besloten dat ze Roma zouden heten en namen als zigeuner, gipsy en gitano niet langer zouden gebruiken. Ze introduceerden een volkslied, een wapen en een vlag en zien zichzelf als één landloos volk. (meer…)

Hoe is het in vredesnaam mogelijk dat Roemenen niet massaal ten prooi vallen aan cynisme, wanhoop en depressie? Deze vraag houdt me al geruime tijd bezig. Naarmate ik meer zie van de omstandigheden waarin de meeste Roemenen leven, begrijp ik minder van hun levenslust, hun constructieve inzet en hun optimisme. Het vreemde is dat ik die levenshouding van harte met ze deel en in dat opzicht volstrekt geen cultuurverschil ervaar. Misschien is de vraag: zie ik het wel goed?

Winter
Ik geef u twee voorbeelden. Als eerste: de winter. Die heeft dit jaar bijna honderd Roemenen het leven gekost. ’s Nachts was het wekenlang -25° C, overdag -15° C en er lag een meter sneeuw. Vele honderden dorpen waren wekenlang volledig afgesloten van de buitenwereld, een veelvoud zat zonder drinkwater en elektriciteit. Duizenden scholen waren wekenlang gesloten, het treinverkeer was ernstig ontregeld en zo kan ik nog wel even doorgaan. Het was een strenge winter – zoals zo vaak. De winter heeft hier ongelooflijk veel impact, maar van het opgewonden crisisgevoel dat Nederland vanaf de eerste wisselstoring lijkt te beheersen, is geen sprake. (meer…)

In de sociale structuur hier zijn relaties ongelooflijk belangrijk. Het heeft me veel tijd gekost om te ontdekken hoe die relaties werken, en nog meer om in die structuur te leren functioneren. Dat kwam doordat ik een bril droeg waarmee ik de samenleving uitsluitend bezag in het licht van de tegenstelling corrupt – niet corrupt. Ik had een grote blinde vlek voor de feitelijke manier waarop relaties hier werken. En dat is wezenlijk anders dan in Nederland.

Vangnet
Als je Roemenië vergelijkt met bijvoorbeeld Amerika en Nederland, zijn de verschillen heel verhelderend. In Amerika is de sociale structuur nogal sober: als je niet gezond of slim bent, loopt het snel slecht met je af. De band met familie of vrienden is er geenszins vanzelfsprekend en de overheidsvoorzieningen zijn er uiterst sober. De Nederlandse verzorgingsstaat is het andere uiterste. Weliswaar staan veel zekerheden onder druk, maar iedere inwoner is van wieg tot graf voorzien van de eerste levensbehoeften. Het overheidsvangnet is fijnmazig en de sociale structuur waarin je leeft is niet direct bepalend voor je voorzieningenniveau.  (meer…)

Ik woon al bijna 14 jaar in Roemenië. Net als het overgrote deel van de Roemenen heb ik met mijn gezin lange tijd in een flatgebouw gewoond. U kent ze wel: zo’n grijze betonnen blokkendoos. Ze staan overal in Oost-Europa en lijken allemaal ontzettend veel op elkaar. Ons flatgebouw stond midden in het centrum, langs de centrale verkeersader die dwars door de stad loopt.

Voor lokale begrippen was het een luxe gebouw. De architect had z’n best gedaan door allerlei betonnen rondingen en boogjes aan te brengen. Dat maakte de onvermijdelijke blokkendoosvorm iets minder zichtbaar. We hebben er zes jaar gewoond.

Mensen hebben de neiging zich vooral de leuke dingen te herinneren en alles van vroeger een beetje te romantiseren. Dat geldt misschien ook voor mij. Ik bewaar bijvoorbeeld levendige herinneringen aan onze blokhond. Onze blokhond was van het type vuilnisbakkenras, een geelbruin model waarvan er in Roemenië naar schatting bijna 3 miljoen rondlopen. (meer…)

Ik reis graag. Komend weekend vertrekken Mirçea Negrila en ik weer naar Nederland voor een lange reeks afspraken bij zakenrelaties in de Benelux, Duitsland en Frankrijk. Ik vind het leuk om onderweg te zijn. Ik hoor graag wat mensen bezighoudt en werk graag aan oplossingen. Dit alternerende bestaan tussen Craiova en het Westen van Europa verloopt betrekkelijk moeiteloos. Maar terwijl er voornamelijk overeenkomsten bestaan tussen de zakelijke culturen van Roemenië en West-Europa, is er ook een duidelijk mentaliteitsverschil. Dankzij dat verschil voel ik me iedere keer uitstekend als ik weer binnenkom op de zaak in Craiova. Welk verschil bedoel ik?

Inzet
Het heeft te maken met inzet, en daardoor met dynamiek. Zodra wij onze medewerkers een concreet plan of doel voorleggen, zetten zij zich daarvoor in. Zonder reserves. Ze zoeken oplossingen bij een probleem in plaats van problemen bij een oplossing. Van die houding krijg ik energie, in plaats van dat het energie kost. De overgave waarmee onze mensen zich inzetten zorgt samen met de duidelijke afspraken en doelstellingen in ons bedrijf voor een prettig soort productieve spanning. Het is geen stress, maar wel een dynamiek die zeer positieve effecten heeft op zowel de mensen als de onderneming. (meer…)

Het overkomt me ieder jaar opnieuw, terwijl ik hier al veertien jaar woon. Nog steeds ben ik verrast als een nieuwe relatie me vragen stelt als: hebben jullie daar in Roemenië ook mobieltjes? En WiFi? Het zijn vragen die passen bij een beeld van Roemenië als een oord van zwerfhonden, weeshuizen en verval. Het zijn ook vragen die mij licht schokken: alsof Roemenië een derdewereldland is of op de Zuidpool ligt.

Verdediging
Tien jaar geleden ging ik anders om met dit negatieve beeld dan nu. Ik ging hard in de verdediging. Ik wees ongelovigen verontwaardigd op verworvenheden als democratie, goed onderwijs en de ondernemingslust van de gemiddelde Roemeen. Nu doe ik het anders, en veel effectiever. Ik vraag nieuwe relaties om hier langs te komen, zonder dat ik van tevoren probeer de vaak lage verwachtingen bij te stellen. (meer…)

Mijn dochter Annemarie is 11 jaar. Ze zit hier in Craiova op de basisschool en kwam laatst huilend uit school. Was ze ziek? Had ze ruzie? Was ze gepest? Nee. Tot onze verbazing was ze verdrietig omdat ze voor wiskunde een negen had gehaald in plaats van een tien, zoals ze gewend is. Ze was diep teleurgesteld en vond dat ze ernstig had gefaald. Hoe is dat in hemelsnaam mogelijk?

Tienen
Hier in Roemenië is het voor zowel de leerlingen als voor veel ouders en leerkrachten van het grootste belang dat iedere leerling maximaal presteert. Dat zijn geen loze woorden: alle betrokkenen leveren veel, soms extreem zware inspanningen om de best denkbare resultaten neer te zetten. In uw oren klinkt het misschien ongelooflijk, net als aanvankelijk in de mijne, maar mijn dochter heeft sinds september 54 tienen en 2 negens gehaald. (meer…)

De meeste ex-pats vertrekken na verloop van tijd weer uit het land waar hun werk hen brengt. Ik niet: ik ben geen ex-pat. Ik ben een Nederlandse wereldburger in Roemenië. Craiova is mijn stad, ik heb hier geweldig werk en de resultaten van ons bedrijf stemmen alle betrokkenen tevreden: medewerkers, leveranciers, opdrachtgevers, aandeelhouders en een lange reeks maatschappelijke partners.

Crisis?
Onze omzet is in 2010 gestegen met 15% en voor 2011 verwachten we een groei van 20%. Dat steekt schril af bij de lichte krimp van de economie in Roemenië en bij de zeer voorzichtige groei in de zeven landen van onze opdrachtgevers, die met uitzondering van Polen op zijn best mondjesmaat is. Laatst sprak ik iemand die stelde dat ons succes juist dankzij de wereldwijde crisis tot stand komt. Nu kan ik niet tegenspreken dat opdrachtgevers baat hebben bij onze moderne, slimme en stabiele software: hun processen verlopen beter en sneller en ze realiseren aanzienlijke kostenbesparingen. Wie wil dat niet in een crisis? Toch was onze groei ook in de zonnige jaren 2004-2008 fors en stabiel. Er is dus meer aan de hand. Misschien heeft het te maken met mentaliteit. (meer…)

Anders dan veel Nederlanders denken, is Roemenië beter te begrijpen als een Zuid-Europees dan als een Oost-Europees of slavisch land. Voordat ik hier in de jaren negentig naar toe kwam, vermoedde ook ik dat ik terecht zou komen in een kil en grauw land vol cynische materialisten. Niets bleek minder waar. De Roemeense cultuur, ontegenzeggelijk zwaar verdrukt onder 40 jaar communisme, was en is nog altijd vervuld van Latijns vuur, levenslust en passie. Het is onder meer te zien in het prachtige beeld Suffering (1907) van de Roemeense beeldhouwer Constantin Brâncuşi (1876-1957).

Ik merkte dat voor het eerst toen een vriend en ik onverwacht langsgingen bij zijn familie. In Nederland kun je worden gevraagd ergens te gaan zitten tot men klaar is met eten. Hier kwamen we aan tafel, het allerbeste eten en drinken kwam tevoorschijn en we werden overladen met warmte en aandacht. De gastvrijheid maakte diepe indruk op me. De familieband is hier extreem belangrijk. Verzorgings- en verpleeghuizen zijn hier een onbekend verschijnsel: je neemt je ouders bij je in huis. Ze passen op je kinderen en jij zorgt voor ze. (meer…)