Afgelopen zondag was ik op bezoek in Calafat, een stadje van circa 20.000 inwoners aan de Donau. Het is de plek waar ik ook in 1996 tijdens mijn allereerste bezoek aan Roemenië verbleef en waar ik sindsdien regelmatig kom. Meestal houdt de toekomst me meer bezig dan het verleden, maar dit tripje naar Calafat confronteerde me met de sterk toenemende snelheid waarmee het leven verandert – in West-Europa, en al helemaal in Roemenië. 

Armoede
In de jaren negentig reed ik regelmatig naar Boekarest om bij de ambassade oude zaterdagkranten op te halen vanwege de bijlagen. Internet was er niet. Internationaal telefoneren kon alleen op aanvraag bij postkantoren in grotere steden en het kostte kapitalen. Bezoekers brachten vaak letterlijk hun eigen ontbijt uit Nederland mee – crackers met potjes en blikjes beleg  – omdat de hotels geen of alleen afgrijselijk slechte ontbijten serveerden. In die hotels golden twee tarieven: laag voor Roemenen en hoog voor buitenlanders. Misschien was het positieve discriminatie, maar het irriteerde me mateloos.

(meer…)

Terwijl ik dit schrijf, stemt de bevolking van de Krim in een onwettig referendum voor aansluiting bij Rusland. Hoe stuitend ver Poetin ook gaat met zijn machtsgreep op de Krim en misschien in andere regio’s van Oekraïne: de vraag is of de bevolking in de rest van het land het lot in eigen hand zal houden.

Kunnen kiezen
Oekraïne grenst aan Roemenië. Na de val van Ceaușescu in 1989 heeft Roemenië zich ontworsteld aan de Russische knoet en consequent gekozen voor samenwerking met Europa. Het land werd in 2004 lid van de NAVO en in 2007 van de EU. Roemenië maakt een ingrijpende economische, politieke en maatschappelijke transformatie door. Hoe moeizaam dit proces ook verloopt: het recht op zelfbeschikking heeft het land en zijn inwoners binnen een generatie veel vooruitgang gebracht. Het is de vraag of ook de bevolking van Oekraïne in staat is de duidelijk kenbaar gemaakte keuze voor samenwerking met Europa daadwerkelijk te effectueren. 

(meer…)

De Roemeense maatschappij is in veel opzichten keihard. Ik zie het in de scherpe tegenstellingen tussen rijk en arm, maar ook in de massale, openlijke en vaak brute discriminatie van grote bevolkingsgroepen. Na zestien jaar Roemenië ben ik nog regelmatig ontsteld door de hardnekkigheid en vooral het openlijke karakter van die discriminatie, die des te grover is door het plakken van de etiketten Roma en Sinti op zeer verschillende groepen mensen.

Stilzwijgend
Toch wil ik het hebben over een heel andere vorm van discriminatie. Gedurende een reeks recente werkbezoeken aan Nederland heb ik kunnen waarnemen in welke betrekkelijk subtiele, maar niet minder effectieve gedaante discriminatie in Nederland gestalte krijgt: de gedaante van het taboe. Wat is een taboe? Anders dan een wettelijk verbod op moord en de min of meer rationele gedragsregels voor bijvoorbeeld het reizen per vliegtuig, is een taboe het stilzwijgend overeengekomen niet-uitspreken en daarmee doodzwijgen van bepaald gedrag of een bepaalde groep. De sanctie is verstoting uit de gemeenschap.

Niet noemen
Ik stel vast dat de Nederlandse publieke opinie onder leiding van minister Asscher het probleem van de Roma en Sinti in Nederland taboe verklaart door hen consequent niet bij name te noemen in het  achterhoedegevecht tegen de komst van groepen mensen die worden betiteld als Roemenen, Bulgaren en Oost-Europese arbeidsmigranten. Hoe werkt dit taboe? Ik leg het kort uit, met dank aan Ralph Bollmann en Inge Kloepfer van de Frankfurter Allgemeine Zeitung.

(meer…)

In september meldde ik al dat de door sommigen gevreesde toestroom van Roemenen naar de Nederlandse arbeidsmarkt vanaf 1 januari 2014 hoogstwaarschijnlijk uitblijft. En dat het geen kwaad zou kunnen als sommige West-Europeanen hun beeld van Roemenië eens vergeleken met de feiten. In oktober hoorde ik een vermakelijk verhaal over de repercussies van een Brits kabinetsplan dat hier zó goed op aansluit, dat ik het u graag vertel.

Uit bezorgdheid over een toestroom van Roemeense werknemers die de schaarse banen voor de neuzen van Engelse werkzoekenden zouden inpikken, heeft het Britse kabinet serieus overwogen in Roemenië een campagne te starten om de Roemenen van gedachten te doen veranderen. Onder het motto You Won’t Like It Here zou men de bekende cliché’s exploiteren: slecht weer, geen werk, lelijke gezichten, buitenissige prijzen, uitpuilende metro’s, onuitstaanbaar saai eten en een meedogenloze boulevardpers.

Het plan is niet uitgevoerd en we zullen nooit weten of de wijdverspreide verontwaardiging over het dreigende gebrek aan tact van invloed is geweest op die beslissing. Zoals Tim Dowling in The Guardian fijntjes vaststelde: het zou zonde zijn geweest van de jarenlange dure promotiecampagnes, maar anderzijds perfect aansluiten bij het onovertroffen Britse gevoel voor absurde humor en zelfspot. Geïnspireerd kwam hij tot voorproefjes als If We Knew You Were Coming, We’d Have Built Some Housing, Maintained Our Infrastructure and Restarted Our Economy.

(meer…)

Persoonlijk contact tussen ontwikkelaars en opdrachtgevers is naar ons oordeel belangrijk voor een goede samenwerking. Zo hebben we in 2012 meer dan 450 hotelovernachtingen voor onze gasten geboekt. Voor de meeste van deze gasten is hun bezoek aan NetRom Software ook hun eerste bezoek aan Roemenië. Na het werk, aan tafel in een van de vele uitstekende restaurants in Craiova, stel ik altijd de vraag: wat was je verwachting voordat je kwam en hoe verhoudt zich dat tot wat je hier in Roemenië en bij ons aantreft? Ik vraag mensen dus eigenlijk eventjes terug te denken. Bijna zonder uitzondering zit er een enorm verschil tussen de verwachtingen en de realiteit – in positieve zin. Hoe zit dat?

Reputatie

Voor zover mogelijk is de beroerde reputatie van Roemenië in Nederland de laatste tijd stevig verslechterd. Het nieuws over Roemenen bestond voornamelijk uit de schilderijenroof in de Kunsthal in Rotterdam, de 43 Roemeense zakkenrollers op de Gay Pride en de Roemeense verdachten van de dubbele moord op het ex-volleybalpaar in Spanje. Iconische en clichématige beelden zorgen voor de rest: foto’s van de geëxecuteerde Ceausescu’s, smerige kindertehuizen, zwerfhonden, skimmers en arme zigeuners bepalen de veelal uiterst negatieve verwachtingen. Ik merk het zelf ook. Tijdens de zomervakantie was ik met mijn gezin onderweg in Nederland en Europa in een auto met Roemeens kenteken. Het viel me op dat veel mensen ons met nadruk nakeken en dat politie en douane ons vaak onderwierpen aan ‘routinecontroles’.

(meer…)

Onlangs was ik met genoegen te gast aan een diner van de Nederlandse ambassade in Roemenië. Ambassadeur Matthijs van Bonzel en handelsraad Hans Smaling ontvingen een delegatie uit Nederland, die bestond uit Eerste Kamer-voorzitter Fred de Graaf (VVD) en enkele andere prominente ondernemers en politici. Het bezoek vond plaats in de week voorafgaand aan een cruciale bijeenkomst van EU-ministers op 7 maart over onder meer de toetreding van Roemenië en Bulgarije tot de Schengenzone. Een positief besluit zou het mogelijk maken dat Roemenen en Bulgaren zich zonder grenscontroles binnen de Schengenzone kunnen bewegen.

Missie
Niet veel Nederlanders weten het: met zo’n zes miljard aan geïnvesteerd vermogen en met meer dan 4000 bedrijven is Nederland een van de grootste buitenlandse investeerder in Roemenië. Het bezoek stond dan ook in het teken van de hechte economische en politieke samenwerking tussen beide landen. Het gezelschap had afspraken met premier Victor Ponta, senaatsvoorzitter Antonescu en een lange reeks andere politici en bestuurders in de publieke en private sector. Een van de doelen van het bezoek was het uitbouwen van goodwill voor plannen om de hechte samenwerking tussen Nederlandse organisaties – waaronder de Rotterdamse haven – en de haven van Constanța aan de Zwarte Zee verder te intensiveren. In die samenwerking gaat het vooral om het optimaliseren van belangrijke regie- en managementprocessen in de haven van Constanța.

Rechtssysteem
Tijdens het eten onstond een interessante discussie. Wat was  – en is – de kwestie? EU-lid Roemenië staat op de nominatie om per 1 januari 2014 toe te treden tot de Schengen-zone van staten die de onderlinge grenscontroles afschaffen.  De grenzen van Roemenië met Oekraïne, Moldavië en Servië worden dan buitengrenzen van de EU. Toetreding is volgens de tekst van het verdrag van Schengen mogelijk zodra het land voldoet aan een aantal technische criteria rond zaken als grensposten en de opleiding van douanepersoneel. Binnen de EU werpt Nederland zich echter samen met Duitsland en Finland op als felle tegenstander van deze stap. De reden: Roemenië maakt niet genoeg haast met de invoering van een onafhankelijk rechtssysteem.

(meer…)

Roemenië ontwikkelt zich in een ongekend tempo en ondergaat op allerlei terreinen ingrijpende veranderingen. Voor mij is die transformatie soms moeilijk waar te nemen omdat ik er relatief weinig afstand van heb. Dit werd me onlangs weer eens duidelijk tijdens het bezoek van enkele van onze Nederlandse medewerkers aan Craiova.

Perspectief

We ontmoetten elkaar voor een brainstorm over onze marketing- en communicatiestrategie. Een onderdeel daarvan was het opnieuw bepalen van het DNA van NetRom Software: wie zijn we en waar staan we voor? Ik raad iedere ondernemer overigens van harte aan bij tijd en wijle eens even stil te staan bij deze zaken en ze waar nodig te herdefiniëren. Het liefst in het weekeinde natuurlijk, dan sta je makkelijker even stil. Het punt is: de Nederlandse medewerkers van NetRom met wie ik al heel lang samenwerk, komen gemiddeld misschien twee keer per jaar naar Roemenië. Daardoor hebben zij een een ander perspectief dan ik.

Schokeffect

Vergelijk het met een natuurfilm waarin de honderden foto’s van een wekenlang ontkiemend zaadje in een paar seconden worden afgespeeld: het plantje schiet letterlijk uit de grond. Zo verging het ook onze medewerkers. Ze waren niet zozeer diep onder de indruk van de prachtige nieuwe aankomsthallen op het vliegveld van Boekarest, als wel van de ervaring als geheel die hen als reiziger op het vliegveld ten deel viel. Het ontwerp van die ervaring is namelijk dermate goed doordacht dat architectuur, comfort en dienstverlening elkaar versterken. Je voelt je als gewaardeerd gast van harte welkom. Zoals een van onze mensen zei: de meeste West-Europese luchthavens kunnen er een voorbeeld aan nemen. (meer…)

Hier in Craiova kom je allerlei bijzondere mensen tegen. Dat zijn niet alleen Roemenen, maar ook buitenlanders en Nederlanders. Op de eerste plaats ontvang ik veel gewaardeerde zakenrelaties, met wie we vaak al vele jaren samenwerken. Daarnaast heb ik regelmatig contact met West-Europese collega-ondernemers die zich hier permanent hebben gevestigd, onder wie een enkele Nederlander. Een heel aparte categorie zijn de expats: medewerkers van niet-Roemeense, internationaal opererende bedrijven die hier voor enkele jaren zijn gestationeerd.

Geen binding
Veel expats tonen een verzameling opvallende kenmerken. In Roemenië zijn het voor het merendeel mannelijke werknemers van multinationals. Ze wonen met hun vrouwen en soms ook kinderen in ommuurde compounds, die goed zijn beveiligd en waarin ze veel personeel, comfort en voorzieningen tot hun beschikking hebben. Expats krijgen bij hun stationering vaak specifieke richtlijnen mee. Zo is het nadrukkelijk niet de bedoeling dat zij of hun gezinnen zich hechten aan hun tijdelijke omgeving. Het is immers noodzakelijk dat hun werkgever over ze kan blijven beschikken en ze een nieuwe uitdaging kan bieden op een volgende post – al of niet in het buitenland. Misschien verklaart dat een specifieke cultuur die ik hier in Craiova vrij goed heb leren kennen: ze leren consequent niet de taal van het land waar ze zijn; ze sluiten zelden hechte vriendschappen met locals en ze bewaren niet alleen fysiek, maar juist ook mentaal veel afstand tot de hen omringende maatschappij. Dat laatste neemt gemakkelijk extreme vormen aan. (meer…)

Laatst was ik op een Roemeense bruiloft. Terwijl ik in de zaal vol feestende Roemenen zat, vroeg ik me – niet voor het eerst – af in hoeverre ik nu eigenlijk in de Roemeense samenleving ben geïntegreerd.  Zoals u misschien weet, woon ik al bijna vijftien jaar in Roemenië. Ik spreek vloeiend Roemeens, ik ben getrouwd met een prachtige  Roemeense dame en onze twee kinderen groeien op in Roemenië. We wonen niet tussen de expats in een ommuurde compound, maar in een doorsnee villawijkje. Ik werk dagelijks samen met zowel Roemeense als Nederlandse collega’s. Het integreren lijkt gelukt.

Of niet? Temidden van het feestgedruis liet ik mijn gedachten de vrije loop. Dat viel niet mee, want mijn vrouw en ik waren als nashi van het bruidspaar bijzondere gasten. Het kiezen van een nash is een bijzondere en nuttige Roemeense gewoonte. Nashi zijn een soort gekozen familie: het bruidspaar kiest gezamenlijk een maatschappelijk invloedrijk echtpaar dat hen behulpzaam is in hun verdere gezamenlijke leven. Een soort kruiwagen, omdat een nash op de juiste momenten aan de juiste touwtjes kan trekken. Met een goede nash wordt het misschien wat makkelijker om van een dubbeltje een kwartje te worden.

Terwijl ik erover nadacht, viel me in dat de eervolle uitverkiezing als nash het zoveelste bewijs was van mijn sucesvolle integratie. En toch… toch weet ik heel zeker dat ik behalve een Roemeen onder de Roemenen nog altijd een onversneden Nederlander ben. Ik lees Nederlandse kranten en ik kijk naar de Nederlandse tv. Ik eet aardappels met groenten en vlees. Mijn kinderen hebben een Nederlands paspoort en als er hier in Craiova een internationale of Nederlandstalige school zou zijn, gingen ze daar zeker naartoe. En natuurlijk: als Nederland tegen Roemenië voetbalt, ben ik voor Nederland. (meer…)

Voor mij is het ondernemerschap niet alleen uitdagend en bevredigend. Natuurlijk zijn dat twee belangrijke aspecten, maar ik zie het ondernemerschap ook en vooral als een leerschool die zeer bepalend is voor mijn persoonlijke ontwikkeling. Ik neem u graag mee terug naar het jaar 2001: de begintijd van NetRom Software. We hadden vastgesteld dat bedrijven in Nederland baat hadden bij onze diensten en we stonden met de voeten in de modder het bedrijf op te bouwen. We zaten in een klein, oud pand met tweedehands pc’s, werkten hard en groeiden snel.

Een goed begin
In 2001 kwamen we in contact met een Nederlandse ondernemer. Laten we hem A. noemen. A. was allereerst een vakman, om niet te zeggen: een briljante productontwikkelaar. Hij had diepgaande kennis van de processen en de markt van van zijn afnemers, en was daarnaast een uiterst kundig, creatief en ambitieus software-ontwikkelaar en systeemarchitect. A. had de eerste versies van zijn producten zelf geprogrammeerd, werkte sinds enkele jaren met een klein eigen team en was op zijn zoektocht naar flexibele capaciteit en expertise met ons in gesprek geraakt. Anders dan de typische, klassieke programmeur bleek hij open, communicatief en graag bereid ons deelgenoot te maken van zijn visie op zijn markt. Het duurde niet lang of we besloten een samenwerking op te zetten. De initiële wederzijdse klik groeide snel uit tot een volwassen samenwerking die ons allebei een goed gevoel en concrete meerwaarde opleverde. A. werkte volop mee in de uitvoering van de projecten. Zijn bedrijf groeide snel en dat gold ook voor het volume van de opdrachten die wij voor hem mochten uitvoeren. (meer…)